STADSWIJK WILLEMSPARK II
Het Javalaantje is gesitueerd in Willemspark II. Het is een min of meer vergeten plek, wat het meteen ook uniek maakt. Het hofje, een oase van rust en groen vlak bij de binnenstad van Den Haag, ligt net buiten de singels, waaraan onder andere de Mauritskade ligt. Het ligt ook buiten het ‘echte’ Willemspark, dat achter de Nassaulaan, de vroegere grens van koning Willem II ’s park ligt. Het park is in de jaren 50 van de 19e eeuw bebouwd, volgens een gemeentelijk plan. De buurt waar het hofje ligt wordt nu Willemspark II genoemd, en de grenzen worden gevormd door de Koninginnegracht, Javastraat, Schelpkade en Mauritskade/dr. Kuyperstraat.
Tot het tweede kwart van de 19de eeuw was de uit 1769 daterende en inmiddels gesloopte Frederikskazerne het enige bouwwerk van betekenis in dit gebied. Willemspark II kwam grotendeels tussen 1862 en 1900 tot stand. De aanleg vloeide niet, zoals bij Willemspark I, voort uit een door het gemeentebestuur ontworpen stadsuitbreiding, maar was het gevolg van initiatieven van particuliere bouwers. Niet een formeel geplande uitleg, maar de toen bestaande verkaveling van slootjes en wegen is bepalend geweest voor het huidige stratenpatroon.
Plattegrond van de stadswijk Willemspark II met Hofje het Javalaantje, getekend in 1868, Kaart van Last en Lobatto
Ten tijde van de bouw van het hofje was er veel aan het veranderen in de buurt. Rond de huidige Frederikstraat en de daar gesitueerde Artillerie Kazerne was veel braakliggend terrein, doorsneden door sloten. In 1862 was de herberg den Zoeten Inval gesloopt, waardoor veel grond beschikbaar was gekomen. Gerardus van der Leeuw, metselaarspatroon, kocht er enkele stukken land, om er huizen op te bouwen voor de verhuur.
Achter de Frederikskazerne liep een sloot van de Mauritskade naar de Javastraat. Dwars erop liep een andere sloot, die ooit verbonden was met de Koninginnegracht. Aan de noordkant daarvan werden tussen 1863 en 1865 de eerste 30 huisjes van het hofje gebouwd, haaks op de kazerne. Ten zuiden van de dwarssloot bevond zich het restant van een klein 17e eeuws landgoed: Rosendoorn, dat net buiten de singel was gelegen. Van het landgoed is nu alleen het Bosje van Repelaer over. De sloten werden rond 1869 gedempt. Langs de Javalaan, tussen het hofje en de Javastraat, werden ook huizen gebouwd. Deze zijn na de Tweede Wereldoorlog gesloopt. Hetzelfde dreigde in 1971 met het hofje te gebeuren, maar werd bijtijds voorkomen.
Willemspark II werd in 1988 samen met de Archipelbuurt door het rijk aangewezen als beschermd stadsgezicht, vanwege de "bijzondere landschappelijke, stedenbouwkundige, cultuur- en architectuurhistorische waarden." Het Javalaantje werd in 2006 een gemeentelijk monument.